انواع سرطان چیست
سرطان چیست
سرطان به گروهی از بیش از صد بیماری گفته میشود که در آن سلولها پس از وقوع جهشهای ژنتیکی، رشد و تقسیم غیرقابلکنترل پیدا میکنند و از یک بافت به بافتهای مجاور و دوردست گسترش مییابند. به عبارت دیگر، سرطان نتیجهٔ اختلال در مکانیسمهای تنظیم چرخهٔ سلولی و بقا است که سرانجام به تشکیل تومورهای بدخیم منتهی میشود و نرخ مرگومیر مربوط به آن پس از بیماریهای قلبی–عروقی و سکته، در رتبهٔ دوم قرار دارد. در سطح جهانی، بروز سرطان در سالهای اخیر روند افزایشی داشته و در ایران سالانه بیش از ۱۳۵ هزار مورد جدید تشخیص داده میشود و حدود ۵۵ هزار نفر جان میسپارند. نرخ مرگومیر بالای سرطان حاکی از نیاز جدی به تقویت پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمانهای هدفمند است. علیرغم شباهت در مبانی سلولی، سرطان به انواع جامد و خون تقسیم میشود که هر کدام مسیرهای بیولوژیک و نیازهای درمانی متفاوت دارند.
سه دستهٔ اصلی سرطانها عبارتاند از سرطانهای جامد (Solid Tumors)، سرطانهای خونی (Hematologic Malignancies) و تومورهای مختلط. سرطانهای جامد شامل کارسینومها، سارکومها و ملانومها هستند که از بافتهای اپیتلیال، پیوندی و ملانوسیتها منشأ میگیرند. کارسینوم شایعترین نوع با منشأ اپیتلیال است و حدود ۸۰–۹۰ درصد موارد را تشکیل میدهد. سارکومها که از بافت همبند منشأ میگیرند کمتر از یک درصد از کل سرطانها را به خود اختصاص میدهند، در حالی که لوسمیها و لنفومها در دستهٔ سرطانهای خونی جای دارند و به دلیل عدم تشکیل تودهٔ صلب، در تشخیص و درمان چالشهای خاص خود را دارند. تومورهای مختلط مانند کارسینوسارکوم ویژگیهای هر دو دسته را به نمایش میگذارند و به همین دلیل تشخیص دقیق و انتخاب راهکار درمانی در آنها پیچیدهتر است.
شایعترین انواع سرطان در ایران
طبق آخرین گزارشها، سرطان پستان با نرخ استانداردشده سنی ۳۲.۹ در هر ۱۰۰ هزار نفر شایعترین سرطان در زنان ایرانی است و پس از آن سرطان پروستات با نرخ ۱۶.۹۳ در مردان قرار دارد. سایر سرطانهای پراکندگی قابلتوجه شامل سرطان پوست غیرملانوم با نرخ ۱۴.۶۸ و سرطان معده با نرخ ۱۳.۷۰ است. سرطان رودهٔ بزرگ نیز با نرخ ۱۳.۳۱ رتبهٔ چهارم را در میان جمعیت ایران به خود اختصاص داده است. این الگو نشاندهندهٔ تفاوت جنسیتی در شیوع سرطان است؛ بهطوریکه سرطانهای پستان و روده در زنان و سرطانهای پروستات و معده در مردان غالبند. برای دسترسی به اطلاعات تخصصیتر دربارهٔ انواع سرطان و علائم آن، میتوانید به صفحهٔ راهنمای تخصصی در دکترتو مراجعه کنید
مرحلهبندی سرطان با سیستم TNM
مرحلهبندی سرطان با معیار TNM ابزار استانداردی برای ارزیابی شدت بیماری و برنامهریزی درمان است. در این روش، T نشاندهندهٔ اندازهٔ تومور اولیه از T1 تا T4 است، N میزان درگیری غدد لنفاوی ناحیهای از N0 تا N3 را مشخص میکند و M نمایانگر متاستاز یا انتشار دوردست از M0 (فاقد متاستاز) تا M1 (مبتلا به متاستاز) است. سپس براساس ترکیب این سه مولفه، مرحلهٔ کلی سرطان از ۰ تا IV تعیین میشود و در موارد خاصی مانند تومور ویلمز، مرحلهٔ V نیز تعریف میشود. تشخیص دقیق مرحله برای پیشبینی پیشآگهی و انتخاب درمانهای موضعی، جراحی یا سیستمیک حیاتی است. مرحلهٔ ۰ نشاندهندهٔ تغییرات سلولی اولیه و خوشخیم پیشسرطانی است که هنوز به بافتهای اطراف نفوذ نکرده، درحالیکه مرحلهٔ IV با گرفتار شدن ارگانهای دوردست، بدترین پیشآگهی را دارد.
عوامل خطر و پیشگیری از سرطان
باور مشهور مبنی بر آنکه ژنتیک تنها عامل خطر سرطان است، با شواهد علمی تعارض دارد؛ مطالعات متعدد نشان دادهاند که سبک زندگی نقش تعیینکنندهای در بروز سرطان دارد. استعمال دخانیات عامل نخست خطر و مسئول حدود ۳۰ درصد مرگومیرهای سرطانی در جهان است. پس از آن، چاقی بهواسطهٔ ایجاد التهاب مزمن و تغییرات هورمونی در رتبه دوم قرار میگیرد. افزایش سن نیز با انباشت جهشهای ژنتیکی همراستاست و نقش غیرقابلانکاری ایفا میکند. برای کاهش ریسک، اصلاح رژیم غذایی با افزایش مصرف میوه و سبزیجات، فعالیت بدنی منظم و پرهیز از مصرف سیگار و قلیان ضروری است. تشخیص زودهنگام از طریق غربالگریهای منظم مانند ماموگرافی برای سرطان پستان و کولونوسکوپی برای سرطان روده بزرگ بهطور قابلتوجهی میزان مرگ را کاهش میدهد. برای دسترسی به دستورالعملهای پیشگیری دقیقتر و پرسشهای متداول مرتبط، مطالعهٔ گزارشهای انستیتوی معتبر جهانی سرطان توصیه میشود.
